Να γράψεις ένα κείμενο 500 περίπου λέξεων στο οποίο θα εκθέτεις τις απόψεις σου για την αξία του διαλόγου σε τομείς της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής του ανθρώπου (όχι στη σχέση μας με τον άλλο άνθρωπο). Υπόθεσε ότι το κείμενό σου θα δημοσιευτεί σε περιοδικό με κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο.

“Ο διάλογος ως κανόνας ζωής γεννήθηκε στον τόπο αυτόν που ζούμε. Και δεν εξυπονοούμε μονάχα το φιλοσοφικό διάλογο, που στα πλατωνικά έργα δοξάστηκε αναζητώντας την ύψιστη αλήθεια. Εννοούμε και τον απλό, καθημερινό διάλογο, αυτόν που προϋποθέτει δύο ακρογωνιαίες, αμετάκλητες για τον πολιτισμό αξίες της ζωής: πρώτο την ύπαρξη του Άλλου με τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να συνάψει διάλογο, να συνομιλήσει, και δεύτερο, τη σταθερή παρουσία της ελευθερίας, που δίνει πνευματική αξία στο διάλογο…”.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την παραπάνω διατυπωμένη άποψη του Κώστα Τσιρόπουλου για το διάλογο, σε περιβάλλον ελευθερίας και ακώλυτης έκφρασης της γνώμης, αποτελεί- ο διάλογος- ένα ισχυρό, αναμφισβήτητο για την αποτελεσματικότητά του, όπλο, που μας βοηθά να προσεγγίσουμε την αλήθεια. Δηλαδή, η “δια λόγου” ανταλλαγή γνώσεων, αντιλήψεων και συναισθημάτων είναι η πληρέστερη μορφή επικοινωνίας και έδωσε την πρώτη ουσιαστική ώθηση στη ζωή, βγάζοντας τον άνθρωπο από την απομόνωση. Υπήρξε- και είναι- αυθόρμητη εκδήλωση απελευθέρωσης και λειτουργική αναγκαιότητα της κοινωνικής συμβίωσης. Έτσι, πέρα από την απλή επικοινωνία, έδωσε και μας δίνει τη δυνατότητα να ανταλλάξουμε σκέψεις, συναισθήματα, να συζητήσουμε τα προβλήματά μας, να ερμηνεύσουμε τους νόμους της ζωής, να περιγράψουμε και να νιώσουμε με το συνάνθρωπό μας το περιεχόμενό της. “Ο διάλογος είναι μια κυκλική κίνηση του λόγου γύρω από την αξία της ζωής και τα χρέη της”.

Πιο συγκεκριμένα, το “διαλέγεσθαι” είναι αρχή του σύμπαντος, θεμελιωμένη στη σύσταση του κόσμου, δηλαδή στην αμοιβαία δυναμική σχέση των στοιχείων του. Η αντίθεση των στοιχείων της φύσης, και της κοινωνίας ακόμη, οδηγεί στην κίνηση, στη δημιουργία. Από τη διαπίστωση της αρχής αυτής προήλθε η διαλεκτική, η εγκυρότερη φιλοσοφική και επιστημονική μέθοδος για την εύρεση της αλήθειας. Η μέθοδος που δεν αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα στατικά, αλλά δέχεται τη μορφή της ως αποτέλεσμα εξέλιξης που ωθείται από τις σχέσεις, από τις αντιθέσεις των στοιχείων της. Η μέθοδος που συνθέτει το εμπειρικό και το αφηρημένο, το ατομικό και το καθολικό, την αιτία με το αποτέλεσμα, την κίνηση και τη μορφή. Έτσι, τέχνη και επιστήμη βρίσκουν στο διάλογο τη “γονιμοποιό” δύναμή τους. Σχετικά, ο Ε. Παπανούτσος γράφει: “ Με το διάλογο μεθοδεύεται στις επιστήμες η προσπέλαση της αλήθειας”. Στην πραγματικότητα, βέβαια, οριστική η συντελεσμένη κατάσταση δεν υπάρχει σε καμιά επιστήμη και καμιά καλλιτεχνική έκφραση. Κάθε επιστήμονας και κάθε καλλιτέχνης σε κάθε εποχή καταθέτει τη δική του μαρτυρία στις “τράπεζες” της   επιστήμης και της τέχνης, για να δημιουργηθούν νέες ζυμώσεις και νέες γόνιμες συνθέσεις.  

Εκτός από το χώρο της επιστήμης, και στον ψυχολογικό τομέα τίποτε δεν ενεργεί διεγερτικά και δεν τροφοδοτεί τη σκέψη, όσο η διαφωνία. Όταν ο άλλος δεν προβάλλει διαλεκτικά αντίσταση στη γνώμη που διατυπώνουμε και εύκολα συμφωνεί μαζί μας, δεν κερδίζουμε τίποτε. Απεναντίας, χάνουμε, γιατί, κι αν ακόμα βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο, βλέπουμε μόνο τη γραμμή που έχουμε χαράξει και δεν παρατηρούμε ούτε αριστερά ούτε δεξιά, οπότε το θήραμα- η “αλήθεια”- μπορεί να κρύβεται κάπου κι εμείς ανύποπτοι να προσπερνούμε. Αντίθετα, η αντίρρηση, όταν βρίσκει το στόχο, είναι- έστω κι αν προσποιούμαστε ότι δεν της δίνουμε σημασία- “κεντρί διαρκείας, που δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε στα αποκτημένα, αλλά μας παρακινεί να τα συμπληρώσουμε και να τα διευκρινίσουμε, ή να τα τροποποιήσουμε και να τα στερεώσουμε, ακόμη και να τα εγκαταλείψουμε, για να απαλλαγεί το πνεύμα μας από τις ιδιοκατασκεύαστες δεσμεύσεις του και έτσι να κινηθεί ελεύθερα προς ευτυχέστερες λύσεις”.

H σημασία, επίσης, του διαλόγου για την αλήθεια, για τη ζωή γενικά, επικυρώνεται από τη θέση του στα δημοκρατικά πολιτεύματα. Είναι θεμελιακό στοιχείο τους. Η ισηγορία και η ελευθερία σκέψης και λόγου είναι αναφαίρετα δικαιώματα για τον άνθρωπο. Είναι η ομορφιά της δημοκρατίας. Η εκκλησία του δήμου και τα σύγχρονα κοινοβούλια, τα δικαστήρια, οι συνελεύσεις, οι ομαδικές συγκεντρώσεις υπήρξαν και είναι η δύναμή της, εδραιωμένη στην ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, στο διάλογο. Κατάπνιξη του διαλόγου μοιραία σημαίνει και κατάργηση της δημοκρατίας.

Και η απονομή της δικαιοσύνης δε γίνεται, χωρίς να ακουστούν και οι δυο πλευρές, η κατηγορία και η απολογία. “Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αμφοίν μύθον ακούσης”, έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες, πιστεύοντας ότι αλήθεια και μονόπλευρη παρουσίαση των πραγμάτων, αλήθεια και μονόλογος δε συμβιβάζονται. Γιατί, σε τελική ανάλυση, η αλήθεια εξαρτάται από την ελευθερία, από την αδέσμευτη και αβίαστη σκέψη και έκφραση. Γι΄ αυτό και αποκρύφτηκε από κάθε λογής μεσαίωνες, που κατέπνιξαν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Την εμπειρία ενός τέτοιου μεσαίωνα αποδίδοντας το πνεύμα του Βολταίρου τονίζει πολύ εύστοχα: “ Κύριε, δε συμφωνώ καθόλου μ΄ ό,τι λέτε θα πέθαινα, όμως, για να υπερασπίσω το δικαίωμά σας να το λέτε.

Για τη σημασία, τώρα, του διαλόγου στην υπόθεση της ατομικής μας ωρίμανσης, ολοκλήρωσης και συγκρότησης, αξίζει να αναφερθούμε στις απόψεις, σχετικά με το θέμα, δύο κορυφαίων διανοητών: του Φ.Κ. Βώρου και του Τιμόθεου Κιλίφη. Γράφει ο πρώτος: “ …Στο διάλογο δοκιμάζεται η ικανότητα του ανθρώπου να συλλαμβάνει το ζητούμενο, να παρακολουθεί τις σκέψεις των άλλων, να αξιολογεί, να τροποποιεί ή να συμπληρώνει τις δικές του απόψεις. Σε καμιά άλλη πνευματική άθληση δεν δοκιμάζεται αμεσότερα η πνευματική εγρήγορση, η διανοητική ικανότητα, η ευστροφία, η ετοιμότητα, το πνευματικό ήθος των διαλεγομένων. Καμιά άλλη παιδαγωγική προσέγγιση δεν προσφέρει πλουσιότερα νάματα για τη συνολική ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων. Αξίζει κάθε κόπο η δική μας προετοιμασία γι΄ αυτόν, γιατί όπου δεν ανθίζει ο διάλογος εκεί βασιλεύει ο μαρασμός κι όπου διακόπτεται ο διάλογος επικρατεί ασυνεννοησία και ηφαιστειακή κρίση…”. Και ο Τιμόθεος Κιλίφης: “ Ένα από τα κυριότερα γνωρίσματα της λογικής ύπαρξης είναι ο διάλογος. Όποιος δεν σκέπτεται και δε διαλέγεται, αγνοεί ότι υπάρχει. Υπάρχουμε συνειδησιακά, εφόσον συσκεπτόμαστε και διαλεγόμαστε με τον εαυτό μας, με το Θεό και με τον κόσμο. Κάθε διάλογος είναι και μια επιβεβαίωση της ύπαρξής μας. Με το διάλογο ανακαλύπτουμε το είναι μας, το Θεό και τους άλλους ανθρώπους…”. 

Ο διάλογος, λοιπόν, όπως από τα προαναφερθέντα προκύπτει, ως μορφή πνευματικής επικοινωνίας, ασκεί μορφωτική επίδραση στον άνθρωπο, τον βοηθά να διαμορφώσει κοινωνικό ήθος και πολιτική συνείδηση. Είναι, έτσι, αδιαμφισβήτητη και αυτονόητη η αξία του για την ατομική και κοινωνική ζωή: η επίλυση των διαφορών είναι όχι μόνο πιθανή, αλλά και εφικτή στο μέτρο που μπορούν τα συνδιαλεγόμενα μέρη να κάνουν αμοιβαίες υποχωρήσεις, ώστε να έρθουν σε κοινά αποδεκτές λύσεις. Μπορούμε, έτσι, να σκεφτούμε ότι όπου απουσιάζει ο διάλογος, άρα και ο λόγος, εκεί επικρατεί η βία και η βαρβαρότητα. Αποτελεί, λοιπόν, ακρογωνιαίο λίθο του ανθρώπινου πολιτιστικού οικοδομήματος.