ΤΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Α. ΗΘΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ:

1. ΚΡΙΣΗ ΗΘΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ: αξίες και ιδανικά του παρελθόντος τείνουν στη σημερινή εποχή να χαθούν χωρίς να αντικαθίστανται. Η έλλειψη αξιών είναι εμφανής.

2. ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ: ο άνθρωπος χάνει κάποια στοιχεία της προσωπικότητάς του. Αποξενώνεται από τον εαυτό του, τους άλλους, την εργασία, τη φύση.

3. ΕΛΛΕΙΨΗ ΧΑΡΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ: το φαινόμενο της εξειδίκευσης εμποδίζει το σημερινό άνθρωπο να νιώσει τη χαρά της δημιουργίας στο χώρο εργασίας του.

4. ΑΠΑΝΘΡΩΠΟΙΗΣΗ: σήμερα ο άνθρωπος δεν αντιμετωπίζεται σαν αξία, αλλά θεωρείται το μέσο για την επίτευξη κάποιου σκοπού. Καταπατούνται σε παγκόσμιο επίπεδο τα ανθρώπινα δικαιώματα.

5. ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ: ο σύγχρονος άνθρωπος ενδιαφέρεται για το «εγώ» και όχι για το «εμείς». Θεωρεί πως το ατομικό συμφέρον αντιδιαστέλλεται προς το κοινωνικό.

6. ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ: οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Κυριαρχεί η ιδιοτέλεια, η ανασφάλεια, η αδιαφορία για το συνάνθρωπο, με αποτέλεσμα οι ανθρώπινες σχέσεις να μετατρέπονται σε τυπικές, απρόσωπες, επιδερμικές.

7. ΒΙΑ – ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ: οι απρόσωπες σχέσεις – οι ανταγωνιστικές τάσεις οδηγούν τους ανθρώπους σε αποκλίνουσα συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας.

8. ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ: ο άνθρωπος αντιμετωπίζει το συνάνθρωπό του ως μέσο και όχι ως σκοπό.

9. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ – ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΣ: οι άνθρωποι αδιαφορούν για τα «κοινά», δεν ενεργούν συλλογικά για την επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν την κοινωνία. Απαξίωση των πολιτικών και της πολιτικής. Αποστασιοποίηση…

10. ΑΝΤΙΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΣΤΑΣΗ – ΞΕΝΟΜΑΝΙΑ: άρνηση της πολιτιστικής παράδοσης σημαίνει απώλεια της ιστορικής – εθνικής μνήμης, απώλεια της εθνικής ταυτότητας. Από την άλλη πλευρά η άκριτη υιοθέτηση πνευματικών και υλικών προϊόντων ξένων λαών οδηγεί στον εθνικό εκφυλισμό.

11. ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ: οι ιδεολογικές αντιθέσεις μεταξύ των νέων και των μεγαλυτέρων σε ηλικία ανθρώπων, αποτελούν συχνό φαινόμενο μέσα στα πλαίσια της κοινωνίας.

12. ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ: οι αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας ανάγκασαν τον άνθρωπο να αφιερώνει ολοένα και περισσότερο χρόνο στην άσκηση του επαγγέλματός του. Η επίπονη και εξουθενωτική εργασία περιορίζει τον ελεύθερο χρόνο.

Β. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ:

1. ΕΛΛΕΙΨΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ – ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: οι εξειδικευμένοι επαγγελματίες και επιστήμονες είναι πνευματικά μονομερείς. Γνωρίζουν μόνο το αντικείμενο με το οποίο ασχολούνται λόγω έλλειψης γενικής παιδείας.

2. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΜΟΝΟΜΕΡΕΙΑ – ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΙ: σήμερα κυριαρχεί ο φανατισμός κάθε μορφής, ιδεολογικός – πολιτικός – κοινωνικός – θρησκευτικός, άμεση απόρροια της πνευματικής μονομέρειας.

3. ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ – ΠΑΘΗΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ: οι αλλοτριωτικές συνθήκες ζωής κάνουν τους ανθρώπους να χάνουν τα ατομικά τους χαρακτηριστικά, να γίνονται «μαζάνθρωποι».

4. ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗ ΜΑΖΩΝ: οι άνθρωποι έχουν χάσει τα ατομικά τους χαρακτηριστικά, έχουν τυποποιηθεί, έχουν τις ίδιες προτιμήσεις, τις ίδιες ανάγκες, κάνουν τις ίδιες επιλογές. Οι ανάγκες τους προβλέπονται εύκολα και υπάρχουν κάποιοι που το εκμεταλλεύονται.

5. ΣΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ: η υπέρμετρη ανάπτυξη του υλικού πολιτισμού οδηγεί σε στασιμότητα τον πνευματικό. Είναι αυτό που ονομάζουμε υποκουλτούρα.

6. ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ: στη σημερινή κοινωνία όπου τα πάντα είναι αντικείμενο εμπορίου και συναλλαγών, η τέχνη και η επιστήμη τείνουν να χάσουν το πραγματικό περιεχόμενό τους.

Γ. ΥΛΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ:

1. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ: οι άνθρωποι δεν επιθυμούν να ικανοποιήσουν μόνο τις πρωτογενείς ανάγκες τους, αλλά επιδιώκουν να εξυπηρετήσουν και τις διαρκώς αυξανόμενες δευτερογενείς ανάγκες τους. Η υπερκατανάλωση οφείλεται στη λανθασμένη ιεράρχηση των αναγκών.

2. ΑΝΕΡΓΙΑ: ο οικονομικός παράγοντας καθορίζει την κοινωνική διαστρωμάτωση. Το φαινόμενο της ανεργίας διαταράσσει την ομαλή λειτουργία του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος και δημιουργεί κοινωνικές ανισότητες.

3. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ: η ρύπανση, η μόλυνση, η ενεργειακή κρίση, η εξάντληση των φυσικών πόρων συνιστούν το πρόβλημα. Όταν ο άνθρωπος στρέφεται εναντίον της φύσης, ουσιαστικά στρέφεται εναντίον του εαυτού του.

4. ΑΣΤΥΦΙΛΙΑ: ερήμωση της υπαίθρου, συσσώρευση πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα.

5. ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ: μάστιγα των σύγχρονων κοινωνιών με αρνητικότατες συνέπειες για τους ανθρώπους και κυρίως τους νέους.

Διαφήμιση: η στάση μας απέναντί της.

            Στη σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία η διαφήμιση αποτελεί πραγματικότητα αλλά ταυτόχρονα και αναγκαιότητα. Ωστόσο, η διαφήμιση δεν παρουσιάζει πλέον προϊόντα, αλλά προσπαθεί να επιβάλει έναν τρόπο ζωής. Έχει πάψει πια να αποτελεί μια απλή ενημέρωση ή απλή προβολή. ΄Εχει μεταβληθεί σε μια φιλοσοφία. Όμως, δεν μπορούμε να την καταργήσουμε ούτε να την αντικαταστήσουμε με οποιαδήποτε άλλη μορφή. Θα πρέπει, λοιπόν, ο σύγχρονος άνθρωπος να διαμορφώσει μια στάση άμυνας απέναντι στη διαφήμιση.

            Αρχικά, θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις διαφημίσεις με κριτικό πνεύμα. Χρειάζεται να υποβάλουμε όλα τα διαφημιζόμενα προϊόντα σε κριτική αξιολόγηση. Δεν πρέπει να αγοράζουμε χωρίς σκέψη οτιδήποτε προβάλλεται. Επιβάλλεται να εξετάζουμε τη σκοπιμότητα των προϊόντων και τη χρησιμότητά τους, γιατί οι διαφημίσεις δημιουργούν πλαστές ανάγκες και μας οδηγούν στον καταναλωτισμό. Όλες οι πληροφορίες δεν μπορούν να κάνουν τίποτα αν δεν τους ανοίξουμε την πόρτα. Δεν υπάρχει διαφήμιση που να πείθει τους ανθρώπους παρά τη θέλησή τους.

            Μια άλλη ενέργεια είναι η σύγκριση μεταξύ των διαφημιζόμενων προϊόντων. Κάθε παρουσίαση ενός αγαθού έχει ως στόχο να υπερτονίσει τα πλεονεκτήματά το, ενώ ταυτόχρονα αποσιωπά τα μειονεκτήματά του. Οφείλουμε να συγκρίνουμε τα προϊόντα και να βρούμε πόσο η εικόνα τους ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η αντιπαραβολή των προϊόντων θα μας οδηγήσει στη σωστή αγορά.

            Επιπλέον, δεν θα πρέπει να παρασυρόμαστε από τις διαφημίσεις και να οδηγούμαστε στον καταναλωτισμό. Χρειάζεται να βάλουμε προτεραιότητα στις ανάγκες μας και να αγοράζουμε σύμφωνα με αυτές. Είναι αναγκαίο να συνειδητοποιήσουμε όλοι μας, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, ότι η πραγματική ευτυχία δεν αγοράζεται, αλλά βρίσκεται κρυμμένη μέσα στην ψυχή μας και  θα την κατακτήσουμε μόνο, όταν ανυψώσουμε το πνευματικό και ηθικό μας επίπεδο!

            Τέλος, σημαντικός είναι και ο ρόλος της πολιτείας. Το κράτος οφείλει να εμποδίσει την αθέμιτη και παραπλανητική διαφήμιση, αλλά ταυτόχρονα να μεριμνήσει για την προστασία των πολιτών από κάθε διαφήμιση που έχει σκοπό την εξαπάτησή τους. Γι’ αυτό κρίνεται αναγκαία η δημιουργία ενός κώδικα δεοντολογίας που θα προσδιορίζει τους αισθητικούς και ηθικούς κανόνες της διαφήμισης, θα προστατεύει την προσωπικότητα όσων διαφημίζουν τα προϊόντα και θα αποκλείει κάθε είδους εκμετάλλευση και διαστρέβλωση.

            Όλες οι διαφημίσεις μπορούν να γίνουν αρνητικές, μόνο όταν το επιτρέπουμε εμείς. Μπορούμε, διαμορφώνοντας κριτική στάση απέναντί τους αλλά και συλλογική δράση ενάντια σ’ αυτούς που σκοπεύουν να παραπλανήσουν το κοινό, να μετατρέψουμε τις διαφημίσεις σε δημιουργικό και θετικό στοιχείο της καθημερινής ζωής. Έτσι, οι διαφημίσεις θα είναι γόνιμες και δημιουργικές και θα έχουν ως σκοπό να βοηθήσουν το αγοραστικό κοινό.

     Αν ήταν να ζητούσε απολογισμό ο Θεός από τους λαούς του, καθένας να δώσει λόγο τι έκανε το ένα, τα δύο, τα πέντε τάλαντα που του εμπιστεύτηκε, οι Έλληνες, ντυμένοι με την αθλητική γύμνια τους, με τα νιόλουστα μαλλιά τους, με τα στέρεα γόνατα, θα σηκωνόντουσαν και με λεύτερη αντρίκια φωνή, θάλεγαν:
     -Πριν από μας φώναζαν με στριγγιές φωνές, σαν όρνια, και παραμιλούσαν οι λαχτάρες του ανθρώπου και δεν μπορούσαν να αρθρώσουν ένα νηφάλιο λόγο.
      Εμείς κυνηγήσαμε πάνω από το χάος τη λέξη, της κόψαμε τα φτερά και τη στεργιώσαμε απάνω στ' αητώματα του ναού, αφτέρουγη Νίκη!
      Πριν από μας οι στοχασμοί ήταν μπουλούκι αγύμναστο, φλύαρο, ακατάστατο, που το κυρίευε πανικός μπροστά από τις βροντές, τις αστραπές, τα ονείρατα και το θάνατο. Δεν μπορούσαν να συνταχτούν σε στρατό οργανωμένο. Στην πρώτη επέλαση του σκοταδιού σκόρπιζαν.
     Εμείς οργανώσαμε τους στοχασμούς, δημιουργήσαμε το συλλογισμό - θέση, αντίθεση, σύνθεση- ανοίξαμε δρόμους, ανακαλύψαμε νόμους, νικήσαμε το χάος.
     Πριν από μας η ύλη ήταν ο μεγάλος οχτρός, βαρύς, δυστυχισμένος, αγέλαστος άμυαλος κι είχε σκλαβώσει το νου. Εμείς του χαρίσαμε τη λευτεριά.
                                                                 Εμείς οι Έλληνες!
ΑΠΟ ΤΟ ΑΓΓΕΛΜΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
                                                                                               Παρασκευή 22-11-2013

Cool widgets

 Δομικό Σχεδιάγραμμα για το θέμα: «Έχει μορφωτική αξία η Τέχνη;»

Πρόλογος

• Ορισμός της βασικής έννοιας (τέχνη).
• Μερική ανάλυση του-προβληματισμός στο δίλημμα «η τέχνη για την τέχνη» ή «η τέχνη για την παιδαγωγική».

Κύριο μέρος

• Επέκταση και ανάλυση των προβληματισμών του προλόγου.
• Δοκιμότερη η προσέγγιση της τέχνης όχι «εξωκαλλιτεχνικά», αλλά ως αισθητική προσέγγιση. Όχι τόσο η «στρατευμένη» όσο η καθαρά ελεύθερη,  αυτάρκης καλλιτεχνική δραστηριότητα προκρίνεται τον παιδαγωγικό της ρόλο.
• Διαφορά του διδακτικού περιεχομένου της τέχνης από εκείνο της επιστήμης.
• Αφετηρία της μορφωτικής της επίδρασης η επαφή της ατομικότητας, της μοναδικής, πρωτότυπης μορφής από τη ζωή και τη φύση.
• Το έργο τέχνης ξεπερνά τα στενά χρονικά όρια του παρόντος. Είναι και γίνεται καθολικό και διαχρονικό κτήμα, πανανθρώπινο.
• Η τέχνη ως έκφραση προσωπικών ψυχικών καταστάσεων και ανθρωπίνων συναισθημάτων (ευαισθησία, «ιδιαιτερότητα» καλλιτέχνη).
• Η τέχνη «ακουμπά» την ψυχή, προκαλεί εξευγενισμό του συναισθηματικού κόσμου μας.

Επίλογος

·         Είναι ανάγκη η Παιδεία να συνδυάζει διανοητική καλλιέργεια και αισθητική συγκίνηση. Να «θεραπεύει» το νου αλλά και το συναίσθημα.  

Το ρουσφέτι. Που οφείλεται; Ποιες είναι οι επιπτώσεις του; Πώς θα καταπολεμηθεί;

• Πρόλογος

Ρουσφέτι (από την αραβική λέξη ρουσβέτ, δηλαδή δωροδοκία): χαριστική κυβερνητική παροχή, χάρη, εκδούλευση, μεροληψία…

• Κύριο μέρος

Τα λεγόμενα ρουσφέτια δεν είναι όλα ρουσφέτια με την έννοια της παρατυπίας ή παρανομίας ή της ενέργειας εις βάρος του άλλου… Τα περισσότερα απ’ αυτά που ζητάει ο πολίτης είναι πράγματα που μπορούν και πρέπει να γίνονται χωρίς καμιά μεσολάβηση, τα δικαιούται… Ρουσφέτι είναι η παρανομία, ο διορισμός που δε δικαιούσαι, η μετάθεση όταν δεν έχεις τις προϋποθέσεις, το χαριστικό δάνειο, η αδικία εις βάρος άλλου αδύνατου… Παράνομη, δηλαδή, χαριστική μεταχείριση…

Το ρουσφέτι πέρασε στο πολιτικό και καθημερινό νεοελληνικό λεξιλόγιο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας… Αλλά και στα χρόνια μας η πολιτική της ρουσφετολογίας δε φαίνεται να υστερεί… και τώρα πρέπει να έχεις «μπάρμπα στην Κορώνη»…(Πλούσια ανεκδοτολογία γύρω από το ρουσφέτι έχει σημειώσει στα κατάστιχά του ο Βλαχογιάννης…).

Ανεπάρκεια κράτους, κακή λειτουργία κρατικού μηχανισμού, διαφόρων υπηρεσιών… Π.χ. όταν τα κρεβάτια του νοσοκομείου είναι 30 και οι άρρωστοι 100 και ο άνθρωπός σου κινδυνεύει να πεθάνει αβοήθητος, τότε χτυπάς τις πόρτες των κλειδοκρατόρων, καταφεύγεις στα «μέσα»… όταν τα μεροκάματα, οι θέσεις είναι λίγες και τα παιδιά σου πεινάνε και τα όποια προσόντα σου δεν φτάνουν αυτά και μόνο για να σου εξασφαλίσουν δουλειά, τότε προσκυνάς και φιλάς χέρια και πόδια…, υποχρεώνεσαι στον πολιτικάντη, στον παράγοντα, τρέχεις στο βουλευτή σου… όταν για ένα πιστοποιητικό, που το δικαιούσαι, ανεβοκατεβαίνεις σκάλες και σκάλες, χτυπάς γραφεία και γραφεία λόγω γραφειοκρατίας… Όταν ένας διαγωνισμός δε γίνεται, όταν δε γίνεται, όπως πρέπει… Όταν σου λένε, ή σου έλεγαν, «βρες κάποιον να μιλήσει…», τι θα κάνεις; Ψάχνεις, συγχρονίζεσαι με το σύστημα…

Η γραφειοκρατία, οχυρωμένη πολλές φορές πίσω από νόμους, διατάγματα, αποφάσεις, εγκυκλίους, που κάποτε αλληλοσυγκρούονται… Ο λαβύρινθος της κρατικής μηχανής, η ανευθυνότητα, τα πολλά πρωτόκολλα, η βραδύτητα στη διεκπεραίωση των υποθέσεων… Όλα αυτά είναι σοβαρά αίτια ρουσφετολογίας…

Η άγνοια είναι σημαντικός παράγοντας…

Κατάρα αποκάλεσε γνωστός πολιτικός το ρουσφέτι… Ανασχετικός παράγοντας της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης… Πολύ σοβαρές είναι οι επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη, όταν το ρουσφέτι αφορά αίτημα με οικονομικές επιβαρύνσεις για το Δημόσιο… (χαριστικά δάνεια, χαριστικά έργα εκεί που δεν αποδίδουν…).

Νοθεύει την ιδεολογική και πολιτική ζωή…(Ο ψηφοφόρος ψηφίζει πολλές φορές όχι εκεί που θέλει, που πιστεύει, αλλά εκείνον που νομίζει ότι θα τον εξυπηρετήσει, θα τον βοηθήσει…).

Ο πολιτικός ασχολείται, είναι αναγκασμένος να ασχολείται – αλλιώς κινδυνεύει η επανεκλογή του… - με την ικανοποίηση των πιο ασήμαντων ή παράλογων μερικές φορές απαιτήσεων εις βάρος της κυρίας αποστολής του…

Η ρουσφετολογία δημιουργεί κλίμα ανηθικότητας, αναξιοπρέπειας, παζαρέματος, αδικιών… Δημιουργεί φαύλο κύκλο…

Το κακό δε θεραπεύεται με αφορισμούς και λόγια… Χρειάζεται κυρίως θεραπεία της ανεπάρκειας του κράτους και των υπηρεσιών του… Τι χρειάζεται;

Βαθιά και ριζική αναδιάρθρωση του διοικητικού μηχανισμού και της κρατικής μηχανής (αποκέντρωση…), έτσι που η απόδοσή της να υπηρετεί άμεσα και δίκαια τον πολίτη…

Εκσυγχρονισμός και εξοπλισμός της διοίκησης με σύγχρονα μέσα…

Σαφής, σωστή, σύγχρονη νομοθεσία… Βασικά δικαιώματα του πολίτη πρέπει να ικανοποιούνται με την εγγύηση του νόμου, της πολιτείας, χωρίς τα «παραθυράκια» του νόμου (όταν οι ερμηνείες είναι πολλές), χωρίς μεσολαβήσεις και διακρίσεις…

Αυστηρή τήρηση των νόμων…

Θέσπιση μέτρων, διοικητικών και ποινικών κυρώσεων στις περιπτώσεις των παραβάσεων… Αυστηρή αντιμετώπιση κάθε αδράνειας και κάθε παραγοντισμού…

Υπευθυνότητα… Σεβασμός στον πολίτη… Αξιοπρέπεια του πολίτη…

Βελτίωση της ποιοτικής στάθμης των δημοσίων υπαλλήλων…

Κατάλληλη αγωγή, παιδεία, μόρφωση του λαού…

Ενιαία στάση του πολιτικού κόσμου, αποφασιστική διαφώτιση και ειλικρινής αντιμετώπιση των ψηφοφόρων και των αιτημάτων τους… Απαλλαγή της κρατικής μηχανής από κομματικούς εναγκαλισμούς… Κατάργηση «σταυρού προτίμησης» στις βουλευτικές εκλογές…

• Επίλογος

Από επίσημο κυβερνητικό παράγοντα κηρύχτηκε αμείλικτος πόλεμος κατά της ρουσφετολογίας. «Να εξοβελιστεί η κατάρα του ρουσφετιού…». Θα αποδώσει, όμως, η εκστρατεία; Θα ξεριζωθεί το κακό;…

          

Σχεδιάγραμμα έκθεσης με θέμα «Ποιοι παράγοντες συντελούν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας;»

Πρόλογος:

Ορισμός της προσωπικότητας

Κύριο μέρος:

• Μικρή ανάλυση του ορισμού και σύνδεσή του με τις έννοιες της φυσιολογίας και του περιβάλλοντος.
• Η φυσιολογία. Ο γενετικός παράγοντας ως στοιχείο διαμόρφωσης της προσωπικότητας.
• Το περιβάλλον ως παράγοντας διαμόρφωσης της προσωπικότητας, παράγοντας αγωγής.
• Η «Αγωγή» ως επίδραση στα σωματικά και ψυχικά γνωρίσματα και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα.
• Διάκριση του περιβάλλοντος ως παράγοντα αγωγής σε άψυχο και έμψυχο. Ανάλυση στη φύση και τις επιρροές του άψυχου περιβάλλοντος.
•  Επίδραση του έμψυχου περιβάλλοντος, του κόσμου των ανθρώπων.
• Η επίδραση της οικογένειας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας.
• Η επίδραση της κοινωνικοποίησης, στα πλαίσια της φιλίας με τους συνομηλίκους.
• Η ολοκλήρωση της διαδικασίας κοινωνικοποίησης. Η ένταξη στην κοινωνία ως οργανικό μέλος. Επιδράσεις από άλλους παράγοντες (ήθη, έθιμα, θρησκεία, ασχολίες κ.α.).
• Η σημασία της σχολικής αγωγής στη διαμόρφωση της προσωπικότητας.
• Η επίδραση των επιμέρους παραγόντων αγωγής στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του μαθητή(διδάσκων, πρόγραμμα διδασκαλίας, ιδιοσυγκρασία μαθητή, η  σχολική τάξη, ολόκληρο το σχολείο).

Επίλογος:

Ανάγκη συνεχούς προσαρμογής της αγωγής στην εξέλιξη της επιστημονικής έρευνας και τις νέες διαμορφούμενες κάθε φορά συνθήκες.

Σχεδιάγραμμα πάνω στο θέμα: «Έχει ποιότητα η ζωή του σύγχρονου ανθρώπου;»

Πρόλογος:

• Υποκειμενικά τα κριτήρια προσδιορισμού της ποιοτικής ζωής. Η ποιότητα ζωής του σύγχρονου ανθρώπου συνυφασμένη με την έννοια του «μέσου ανθρώπου».

Κύριο Μέρος:

• Η κρατούσα αντίληψη για την ποιότητα ζωής(συνδεδεμένη με την ύλη και την κατοχή υλικών αγαθών). Προτεραιότητα στην ευζωία και ευδαιμονία –αδιαφορία για άλλες αξίες.
• Κριτήριο διαμόρφωσης των ανθρωπίνων σχέσεων το συμφέρον. Επιπτώσεις σε περιβάλλον, πνευματική καλλιέργεια, ηθικές αξίες.
• Εμφάνιση των αρνητικών συνεπειών στα προβλήματα μόλυνσης και ρύπανσης και την υποβάθμιση της ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα.
• Επιπτώσεις της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης στην ψυχοσύνθεση του σύγχρονου ανθρώπου – άγχος – αλλοτρίωση εργασίας.
• Βία (κάθε μορφής) ως επίπτωση των ψυχικών διαταραχών.
• Υποβάθμιση της πνευματικής καλλιέργειας και χρησιμοθηρική αντιμετώπιση της γνώσης.

Επίλογος:

·         Εξασφάλιση  από το σύγχρονο άνθρωπο των συνθηκών του «ανέτως ζην», αλλά όχι και του ουσιαστικώς «ευ ζην». Πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί το δεύτερο;  

Σχεδιάγραμμα έκθεσης με θέμα: «Να αποδειχθεί η θέση ότι είναι ανάγκη ο πολίτης να συμμετέχει στα κοινά της πόλης του»

Πρόλογος

-       Η άποψη του Περικλή στον «Επιτάφιο» για το ποιος θεωρείται σωστός πολίτης (Θουκυδίδης).

Κύριο μέρος

-       Μεταβατική παράγραφος, μικρή ανάλυση της θέσης του Περικλή. Σύνδεσή της με το παρόν(η δημοκρατία ως ευθύνη και μέλημα όλων των πολιτών, όχι μόνο των ηγετών).

-       Εγχρονισμός του θέματος. Η επικαιρότητα της «λόγω και έργω» ανάμειξης και συμμετοχής του πολίτη στα κοινά, στην εποχή μας.

-       Ποιες αποκαλούμε κοινές υποθέσεις (π.χ. η θέση της χώρας πανευρωπαϊκά και διεθνώς, η οικονομική κατάσταση, η προστασία του περιβάλλοντος, η τήρηση των νόμων, ο σεβασμός των θεσμών κ.α.).

-       Η ιδιωτική μας ζωή επηρεάζεται από τις σχέσεις ανάμεσα σ’ αυτές τις παραμέτρους. Το κύρος της χώρας, πλεονέκτημα των πολιτών της.

-       Η επίδραση της δημόσιας οικονομικής κατάστασης στη ζωή των πολιτών. Η σωστή διαχείριση των εσόδων της χώρας ως προϋπόθεση για κοινωφελή έργα, κοινωνική πρόνοια, εκπαίδευση, άμυνα κ.α.

-       Η προστασία του περιβάλλοντος ως προϋπόθεση ποιοτικής ζωής. Ο ρόλος της πολιτείας με τους νόμους της για την προστασία του (έλεγχος λειτουργίας των βιομηχανικών συγκροτημάτων, έργα υποδομής, όροι οικιστικής ανάπτυξης κ.α.).

-       Η θέσπιση και τήρηση των νόμων, οι σχέσεις με τους συνανθρώπους, οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματά μας, είναι ζητήματα που μας αφορούν όλους…Χρέος η ευνομία.

-       Ανάγκη αυξημένου ενδιαφέροντος για τα κοινά στην εποχή μας. Λόγοι: οι διεθνείς πολιτικές και οικονομικές ανακατατάξεις, τα διεθνή προβλήματα… Ανάγκη εγρήγορσης όχι μόνο για την πολιτική ηγεσία αλλά και για τους πολίτες (η δύναμη παρέμβασης του κοινωνικού συνόλου).

-       Το έμπρακτο ενδιαφέρον για τις κοινές υποθέσεις δείκτης ωριμότητας και υπευθυνότητας του πολίτη και εγγύηση για την ασφαλή εξέλιξη της κοινωνίας και του έθνους… Αντίθετα, η απάθεια και αδιαφορία πρόσφορο έδαφος για εθνικές και πολιτειακές περιπέτειες… Ολιγωρία και αδράνεια πολιτών οδηγεί σε πολιτειακές εκτροπές και εγκαθίδρυση τυραννικών πολιτευμάτων… εθνικές συμφορές.

-       Ανάγκη να γίνει κοινή συνείδηση ότι οι δημόσιες υποθέσεις μας αφορούν, καθήκον και δικαίωμά μας η παρέμβαση… Νόμοι και θεσμοί από μόνοι τους δεν αναπληρώνουν ή υποκαθιστούν την παρέμβαση του πολίτη στη διαμόρφωση της κοινωνικοπολιτικής ζωής…Αλλιώς «άλλοι» θα πάρουν αυθαίρετα το «δικαίωμα» να παρέμβουν για λογαριασμό μας…

Επίλογος

     Η παραπάνω συνειδητοποίηση ως προϊόν σωστής διαπαιδαγώγησης από τους φορείς κοινωνικοποίησης και ιδίως την Εκπαίδευση. Η κακή εκπαίδευση, καθρέφτης κακής κοινωνικής κατάστασης, που αναπαράγει αντικοινωνικά φαινόμενα απάθειας και αδιαφορίας, όπως στις μέρες μας. Καταπολέμηση αυτών των φαινομένων με υπευθυνοποίηση των νέων και ανάληψη των ευθυνών τους…Εκπλήρωση της αποστολής και χρέους της κοινωνίας προς την πατρίδα…          

Παράδοση. Η ΕΘΝΙΚΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

            Το εθνικό ιδανικό εξακολουθεί να ακμάζει στον καιρό μας και θα ήταν έσχατη πλάνη και μωρία να παραιτηθούμε εμείς, από την εθνική μας παράδοση. Και μάλιστα μία παράδοση πού είναι η αρχαιότερη της Ευρώπης, πού γαλούχησε και ανάθρεψε άλλους λαούς, Λατίνους και Σλάβους, και εξακολουθεί να ακτινοβολεί με τούς ανεξάντλητους πνευματικούς θησαυρούς της πολύ πέρα από τα σύνορά μας.

            Η ίδια ή πολυμέρειά της, ο πολυσύνθετος χαρακτήρας της και ο πλούτος των τάσεών της - είτε φτάνει ως εμάς σαν κλασικός ανθρωπισμός, είτε σαν χριστιανική πηγή έξαρσης και αγάπης, είτε σαν τέχνη, σαν ήθος, σαν λαϊκός πολιτισμός ή σαν ηρωικό, φιλελεύθερο ξέσπασμα τού Εικοσιένα - της δίνουν μιαν αξία μοναδική, ανυπολόγιστη. Από κει θα αντλήσουμε πνευματικές δυνάμεις, για να υπάρξουμε και για να προχωρήσουμε, ως λαός ελεύθερος και ψυχικά αυτοδύναμος, όποιοι κι αν είναι οι δρόμοι πού μας επιφυλάσσει ή Ιστορία.

            Πολλά πράγματα αλλάζουν γοργά ατή ζωή μας και περισσότερα ίσως θα αλλάξουν στους καιρούς που έρχονται, αλλά ο Ελληνισμός πρέπει μέσα μας να διατηρηθεί μ' όλο του το σφρίγος και το φως του, αν δε θέλουμε να πέσουμε στη διάλυση και την αχρηστία ενός μηδενιστικού κοσμοπολιτισμού, πού ήδη χτυπά την πόρτα μας.

            Το να καλλιεργήσουμε την εθνική μας προσωπικότητα δε σημαίνει πώς επιτρέπεται να αρνιόμαστε τυφλά ή να περιφρονούμε τις προσωπικότητες των άλλων ανθρώπινων ομίλων. Όλα τα έθνη είναι σεβαστά και όλα έχουν κάτι αγαθό και ωραίο να προσφέρουν στον πολιτισμό. Κανένα έθνος, εξάλλου, ούτε μεγάλο ή μέγιστο, δεν μπορεί πια να υπάρξει κλεισμένο με αυταρέσκεια στον εαυτό του και αποστρέφοντας το πρόσωπο από τον υπόλοιπο κόσμο. Η αλληλεξάρτηση των λαών εντείνεται ολοένα και μαζί αυξάνει κι ή ανάγκη της ειρηνικής συμβίωσης και συνεργασίας τους.

            Είναι καιρός να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε ότι ή ίδια ή εθνική μας παράδοση με τα δύο μεγάλα προαιώνια ρεύματά της, το ανθρωπιστικό και το χριστιανικό, μας κατευθύνει προς ένα ιδανικό πανανθρώπινης αδελφοσύνης, αν θέλουμε να είμαστε συνεπείς με τα διδάγματά της και ειλικρινείς με τον εαυτό μας. Ό,τι είναι λοιπόν σωβινισμός, μισαλλοδοξία, εθνική προκατάληψη, πρέπει να βγει οριστικά από την ψυχή των νέων γενεών. - Ας προσπαθήσουμε να μεταδώσουμε στους νέους το όραμα ενός Ελληνισμού ελευθέρου, φωτεινού και ανθρώπινου, πού λυτρώθηκε από τις ψυχώσεις των περασμένων εποχών και ατενίζει

τον κόσμο με αγάπη.

            Ο τόπος ωρίμασε αρκετά ώστε μπορούμε πια να τού πούμε ότι ο φανατισμός - κάθε φανατισμός - δεν είναι αρετή, πού να υπερηφανεύεται κανείς γι' αυτήν, καθώς νομίζουν ακόμα αρκετοί συμπατριώτες μας. Είναι ψυχική αρρώστια, πού πρέπει να την ξεπεράσουμε, για να δώσουμε στην εθνική μας υπόσταση όλη της την αξία και όλο της το βάθος.

Γιώργος Θεοτοκάς

ΕΚΘΕΣΗ

Θέμα:

Να γράψεις ένα κείμενο,500 περίπου λέξεων, για τους κινδύνους που απειλούν την υγεία του σύγχρονου ανθρώπου και να προτείνεις προληπτικά μέτρα με τα οποία μπορεί ο σύγχρονος νέος να προστατεύσει την υγεία του. Υπόθεσε ότι το κείμενό σου θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα.

Σε ημερίδα για την “Υγεία και τη σωστή Διατροφή”, που πρόσφατα έγινε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, μεταξύ άλλων, στα συμπεράσματα, τονίστηκε ότι: “Η υγεία, καθώς συνδέεται άμεσα με την ίδια τη ζωή του ανθρώπου, είναι το πολυτιμότερο αγαθό γι΄  αυτόν. Αποτελεί προϋπόθεση για όλα τα άλλα και όρο για την ευτυχία του. Για τούτο και η συστηματική καταπολέμηση των νόσων και η ανακούφιση του ανθρώπου από τον πόνο δεν εκφράζεται, στις πολιτισμένες κοινωνίες, απλώς ως ενστικτώδης ανάγκη επιβίωσης, αλλά ως ανθρωπιστικό αίτημα”. Άραγε, η ίαση των ασθενειών έγινε, στις μέρες μας,  επιστήμη και λειτούργημα και η περίθαλψη του πάσχοντος ανθρώπου το σημαντικότερο μέλημα της κοινωνίας τόσο, που η ποιότητα των προσφερόμενων υγειονομικών υπηρεσιών να αποτελεί δείκτη προόδου και ανάπτυξής της. Το ενδιαφέρον για την προστασία της σωματικής και ψυχικής ευεξίας δείχνει το σεβασμό μας προς την υπέρτατη αξία, την ανθρώπινη ζωή.

Αυτή, όμως, η αξία σήμερα απειλείται από κινδύνους οι οποίοι, σ΄ ένα μεγάλο βαθμό, είναι προϊόντα της σύγχρονης ανάπτυξης και των συνθηκών που δημιουργήθηκαν εξαιτίας της ανάπτυξης αυτής.

Το φυσικό περιβάλλον είναι ο χώρος που γεννιέται και ζει ο άνθρωπος. Η φύση του προσφέρει τα απαραίτητα στοιχεία για τη ζωή του, τον αέρα, το νερό, τον ήλιο και τις θρεπτικές ουσίες. Αλλοίωση της σύστασής τους αποτελεί απειλή για την υγεία και τη ζωή του ανθρώπου. Στην εποχή μας, αλλάζουν οι κλιματολογικές συνθήκες, μειώνεται το όζον της ατμόσφαιρας, τα χημικά απόβλητα και τα καυσαέρια μολύνουν τα νερά και τον αέρα, τα απορρίμματα ρυπαίνουν τα πάντα, το πράσινο καταστρέφεται και οι θόρυβοι ξεπερνούν τα όρια αντοχής του ανθρώπινου οργανισμού. Αποτέλεσμα της διαταραγμένης οικολογικής ισορροπίας είναι η δημιουργία νοσηρού κλίματος που δημιουργεί σε πολλούς ανθρώπους προδιάθεση για πολλές επικίνδυνες παθήσεις. Έτσι, απειλούμαστε από αναπνευστικές διαταραχές, αύξηση των περιστατικών του καρκίνου, καρδιαγγειακές παθήσεις, ασθένειες στα μάτια, το δέρμα και άλλα. Και οι συνθήκες ασφυκτικής πίεσης του σύγχρονου αστικού περιβάλλοντος ασκούν καταστροφική επίδραση και στην ψυχική του υγεία.

Πέρα από την περιβαλλοντική ρύπανση και τη μόλυνση της ατμόσφαιρας, σοβαρό κίνδυνο για την υγεία του ανθρώπου αποτελούν και  η πολυφαγία και η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, επειδή επιβαρύνεται ο οργανισμός. Στην πολυφαγία οδηγείται κανείς από την αφθονία των αγαθών και την καταναλωτική νοοτροπία της εποχής μας, καθώς μάλιστα η μαζική παραγωγή ειδών διατροφής οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητάς τους. Για την υποβάθμιση ευθύνεται και η μόλυνση του περιβάλλοντος, από όπου αντλούμε βασικά προϊόντα διατροφής ή φυσικά συστατικά για την παραγωγή τροφίμων, και στην αλλοίωση που υφίστανται τα τρόφιμα σε κάποιο στάδιο παραγωγής-παρασκευής και επεξεργασίας τους με διάφορα χημικά προϊόντα, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ζωοτροφές, συντηρητικές ουσίες. Παρόλο, λοιπόν, που στις λεγόμενες δυτικές, τουλάχιστον , κοινωνίες, όπως η δική μας, τις αποκαλούμενες κοινωνίες της αφθονίας, έχει αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα της επάρκειας των τροφίμων, οι μη κατάλληλες πολλές φορές τροφές, και η μη τήρηση των κανόνων υγιεινής στην παραγωγή τροφίμων, οδηγούν σε δυσάρεστα για την υγεία του ανθρώπου φαινόμενα.

Σοβαρές απειλές για την υγεία μας σήμερα αποτελούν και διάφορες κακές συνήθειες και εξαρτήσεις, όπως η εξάρτηση από το τσιγάρο. Ο καιόμενος καπνός αναδίδει δηλητηριώδεις χημικές ουσίες, όπως νικοτίνη, πίσσα και μονοξείδιο του άνθρακα. Οι ουσίες εισχωρούν, κατά το κάπνισμα, στον οργανισμό και τον υπονομεύουν αργά, αλλά σταθερά. Ευνόητο είναι πως οι κίνδυνοι αυξάνονται όσο μεγαλύτερη ποσότητα τσιγάρων καπνίζει κάποιος και όσο περισσότερο παρατείνει το κάπνισμα. Το τίμημα του καπνίσματος είναι συνήθως βαρύ και ίσως μοιραίο. Πλήττει ύπουλα καίρια σημεία του ανθρώπινου οργανισμού. Αυξάνει τις πιθανότητες καρδιακής προσβολής, καρκίνου, πνευμονικών παθήσεων και έλκους στο στομάχι. Δημιουργεί, επίσης, μεγάλα ψυχολογικά προβλήματα στους καπνιστές. Πιστεύεται ότι η συμπεριφορά των χρόνιων καπνιστών καθορίζεται από τη νικοτίνη που περιέχουν τα τσιγάρα που καπνίζουν.

Η υγεία μας σήμερα απειλείται και από το άγχος. Είναι μια από τις πιο επικίνδυνες αρρώστιες του πολιτισμού μας. Η ανασφάλεια που βιώνει καθημερινά ο σύγχρονος άνθρωπος, οι εξουθενωτικοί ρυθμοί ζωής του και η έλλειψη επικοινωνίας και εσωτερικής πληρότητας, υποθάλπουν το άγχος, που εκδηλώνεται ως μια βαθιά και οδυνηρή αναταραχή του ψυχικού κόσμου. Αυτή η νοσηρή κατάσταση, όταν παρατείνεται, γίνεται παθολογική, προκαλεί σοβαρές επιπλοκές όχι μόνο στην ψυχική, αλλά και τη σωματική υγεία του ανθρώπου. Συνοδεύεται από νευρικότητα, δυσφορία, ταραχή, αγωνία, μελαγχολία, στενοχώρια, από πόνους που, αν γίνουν οργανικοί, πλήττουν την καρδιά, το στομάχι, τον εγκέφαλο ή άλλα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Τα σωματικά συμπτώματα του παθολογικού άγχους είναι ταχυπαλμίες, τρέμουλα, πονοκέφαλος, πόνος ή πλάκωμα στο στήθος, κόμπος στο λαιμό, δύσπνοια, εξάψεις ή κρυάδες και ρίγη, ζαλάδες και τάση για λιποθυμία, μουδιάσματα και ξηροστομία.

Ο σύγχρονος άνθρωπος, αν και μετακινείται πολύ συχνά, ωστόσο, πάσχει από σωματική ακινησία και δυσκαμψία. Ακόμα και για τις πολύ κοντινές αποστάσεις, προτιμά την άνεση και την ταχύτητα του αυτοκινήτου από την πεζοπορία Σπάνια γυμνάζεται και η ψυχαγωγία του είναι μάλλον παθητική. Στην ακινησία συντελεί και η φύση της σύγχρονης εργασίας. Η μεν πνευματική καθηλώνει τον εργαζόμενο για πολλές ώρες σε ένα κάθισμα ή περιορίζει τις κινήσεις του στις διαστάσεις ενός γραφείου, η δε χειρωνακτική, λόγω της τυποποίησής της, τον περιορίζει σε μηχανικές, σταθερά επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Για όλους αυτούς τους λόγους οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν την ευκαιρία ή δεν μπορούν, εξαιτίας αντικειμενικών δυσκολιών, να κινηθούν  και να γυμναστούν. Αυτή η αδράνεια έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική τους ευεξία, αν ληφθεί υπόψη ότι η κίνηση συντελεί σημαντικά στη διάπλαση και την ενδυνάμωση του σώματος, στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού και στην ψυχική εκτόνωση.

Όταν ο άνθρωπος αδυνατεί να επικοινωνήσει με τους συνανθρώπους του, ασφυκτιά. Το γεγονός αυτό μπορεί να προκαλέσει ψυχική αρρώστια. Οι συνθήκες ζωής, κυρίως στις μεγαλουπόλεις, οι έγνοιες και τα προβλήματα, ο ανταγωνισμός και η έλλειψη εμπιστοσύνης που υπάρχει επιδρούν καταλυτικά στις ανθρώπινες σχέσεις. Ευνοούν την ανάπτυξη της καχυποψίας, του εγωισμού και της απομάκρυνσης του ενός από τον άλλον. Έτσι, ο άνθρωπος καταλήγει στη μοναξιά. Χωρίς ψυχική επαφή, ακόμα και με πρόσωπα με τα οποία συναναστρέφεται και συζεί, αισθάνεται τη ζωή του άδεια, ανούσια. Γι΄ αυτό συχνά κυριεύεται από άγχος, από αισθήματα ανασφάλειας και κατάθλιψης.

Τα περισσότερα, λοιπόν, προβλήματα υγείας του σύγχρονου ανθρώπου έχουν άμεση σχέση με τις συνθήκες και τον τρόπο ζωής του. Αυτά μπορεί να αλλάξουν, αφού ο άνθρωπος είναι δημιουργός τους. Χρειάζεται, έτσι, μια τακτική προληπτικής κυρίως αντιμετώπισης των πιθανών προβλημάτων υγείας, ώστε να μπορέσει, ιδιαίτερα ο νέος, να προστατέψει αποτελεσματικά την υγεία του. Κεφαλαιώδους σημασίας θέμα, για τη διατήρηση της καλής υγείας είναι η σωστή διατροφή, σε συνδυασμό με την εφαρμογή υγιεινών συνθηκών διαβίωσης και εξουδετέρωσης των βλαπτικών παραγόντων.

Η σημασία της υγιεινής διατροφής έχει επιβεβαιωθεί επιδημιολογικά και αποδειχθεί ερευνητικά. Είναι πλέον γεγονός ότι κατάλληλη διατροφή μπορεί να προλάβει νόσους φθοράς και να παρατείνει τη ζωή. Απόδειξη αυτού αποτελεί η σημαντική μείωση της θνησιμότητας από καρδιαγγειακές παθήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κατά τις τελευταίες δεκαετίες, όταν μετά από κατάλληλη ενημέρωση ελαττώθηκαν η κατανάλωση ζωικών λιπών και το κάπνισμα, ενώ συγχρόνως καθιερώθηκε η σωματική άσκηση. Εάν ο τρόπος αυτός διαβίωσης εφαρμοζόταν από τα νεανικά μας χρόνια, το προσδόκιμο της επιβίωσης θα πλησίαζε τα εκατό έτη.

Συναφώς προς την υγιεινή διατροφή, τη σχολαστική καθαριότητα και την άσκηση, απαραίτητη για τη διατήρηση της καλής υγείας στους νέους κρίνεται και η προληπτική ιατρική, με εμβολιασμούς, περιοδικούς και από τη νηπιακή μέχρι την προεφηβική ηλικία και περιοδικές ιατρικές εξετάσεις και τακτική ενημέρωση και μέσω του Σχολείου για θέματα υγιεινής. Είναι, βέβαια περιττό να τονίσουμε πως για την πρόληψη θεμελιώδους σημασίας είναι να αποφεύγονται οι ανθυγιεινές συνήθειες, οι καταχρήσεις, η υπερβολική εργασία και να υπάρχει αρκετός ελεύθερος χρόνος για ξεκούραση και ηρεμία.

Από όσα προηγήθηκαν, αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα ότι για την απόκτηση και διατήρηση της καλής σωματικής και ψυχοπνευματικής υγείας και ευεξίας χρειάζεται μέτρο στις καθημερινές δραστηριότητες και προσπάθεια να αποφεύγουμε νοσογόνους παράγοντες. Η υγεία και η ζωή εξακολουθούν να παραμένουν τα πολυτιμότερα αγαθά που έχουμε και αξίζει κάθε τίμημα, για να τις προστατέψουμε προλαβαίνοντας, κατά το δυνατόν, κι όχι θεραπεύοντας τις αρρώστιες.                    

Πού οφείλεται η γλωσσική ένδεια – λεξιπενία- στην εποχή μας;

Στην εποχή μας διαπιστώνεται από πολλούς αρμόδιους σε γλωσσικά θέματα μια ανησυχητική γλωσσική ένδεια (λεξιπενία), η οποία είναι ιδιαίτερα έντονη στους νέους. Η διαπίστωση αυτή προκύπτει όχι τόσο ως αποτέλεσμα σύγκρισης της γλωσσικής εκφραστικής ικανότητας του σύγχρονου Έλληνα με την ικανότητα προηγούμενων γενιών, αλλά με κριτήριο την αφομοίωση και χρήση του λεκτικού πλούτου που προσφέρει η γλώσσα μας και, επομένως, την ευχέρεια που διαθέτουμε να εκφράζουμε τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας, τις γνώσεις μας, την άνεση γενικά που έχουμε να επικοινωνούμε και να πείθουμε.

Αν δε λάβουμε υπόψη μας τα εκπληκτικά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας της εποχής μας, με τα οποία καθίσταται ευχερής και άμεση η διάδοση του προφορικού και γραπτού λόγου και, συνακόλουθα, τη γλωσσική καλλιέργεια του σύγχρονου ανθρώπου, αυτή η “αφασία” φαίνεται αδικαιολόγητη και ανεξήγητη.

Κι όμως, όσο παράλογο κι αν φαίνεται, το πρόβλημα είναι υπαρκτό και προσθέτει μια ακόμα αντινομία, ανάμεσα στις τόσες άλλες στον πολιτισμό μας. Αλλά, όπως κάθε αντίφαση, έτσι και το συγκεκριμένο πρόβλημα έχει τη λογική εξήγησή του.

Η ρίζα του κακού βρίσκεται, κατά κύριο λόγο, στην ανεπάρκεια της προσφερόμενης γλωσσικής παιδείας. Εννοούμε, ασφαλώς, τη γλωσσική παιδεία που παρέχεται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων. Μολονότι η γλωσσική καλλιέργεια αποτελεί, θεωρητικά τουλάχιστο, πρωταρχικό μέλημα, ωστόσο, λόγω των εγγενών αδυναμιών που έχει το εκπαιδευτικό μας σύστημα, τα αποτελέσματα δεν είναι αναμενόμενα. Εξειδικεύοντας τις αδυναμίες αυτές θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ως κυριότερες την έλλειψη κατάλληλων μέσων και διδακτικών μεθόδων, την αδυναμία του ανεπαρκώς μορφωμένου και επιμορφωμένου διδακτικού προσωπικού να ανταποκρίνεται πάντα με επιτυχία στις απαιτήσεις ενός τόσο σύνθετου έργου, τη μη συστηματική και σε βάθος διδασκαλία της γλωσσικής μας παράδοσης. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα την ελλιπή εκμάθηση του λεκτικού πλούτου και των δυνατοτήτων της γλώσσας μας, καθώς και την κακοποίησή της με βαρβαρισμούς και σολοικισμούς (γραμματικά και συντακτικά λάθη). Έτσι, το πρόβλημα αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις και διαιωνίζεται.

Καταλυτικός, για την επιδείνωση του προβλήματος αυτού, είναι και ο ρόλος των σύγχρονων μέσων μαζικής επικοινωνίας, ιδίως των ηλεκτρονικών. Τα μέσα αυτά, ενώ θα μπορούσαν μέσω των απεριόριστων μορφωτικών δυνατοτήτων που διαθέτουν, να έχουν μια ιδιαίτερα πολύτιμη συμβολή στην ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας των θεατών και των ακροατών, πετυχαίνουν, συνήθως, το αντίθετο: την αποδυνάμωση της γλωσσικής τους ικανότητας. Τα αίτια θα πρέπει να τα αναζητήσουμε στον τρόπο λειτουργίας τους. Παρατηρούμε δηλαδή και ακούμε συχνά τους εκφωνητές και τα διαλεγόμενα πρόσωπα να υποπίπτουν σε αδικαιολόγητα λάθη, που δεν οφείλονται στην “προχειρότητα” του προφορικού λόγου- ως προς το σημείο αυτό πλεονεκτεί ο τύπος-, αλλά που προέρχονται από την άγνοια των κανόνων της γλώσσας. Επιπλέον, τα τηλεοπτικά προγράμματα βρίθουν ξενόγλωσσων έργων, στερώντας έτσι από το θεατή την ευκαιρία να εμπλουτίσει το λόγο του με ακούσματα της μητρικής του γλώσσας. Και το πρόβλημα γίνεται εντονότατο με τις διαφημίσεις. Οι διαφημιστές, για να εντυπωσιάσουν καταφεύγουν συχνά σε νεολογισμούς, ευφυολογήματα και γενικότερα σε αλλοίωση της γλώσσας σε σημασιολογικό, φωνολογικό και συντακτικό επίπεδο. Είναι δε τέτοια η καταλυτική επίδραση, κυρίως στους νέους, ώστε να συνεννοούνται συχνά χρησιμοποιώντας ένα νέο κώδικα επικοινωνίας με στερεότυπες εκφράσεις διαφημιστικών μηνυμάτων.

Το γενικότερο κλίμα της απομόνωσης και του ατομισμού που επικρατεί στην εποχή μας δεν ευνοεί την επικοινωνία των ανθρώπων, την ανταλλαγή απόψεων και το μεταξύ τους διάλογο. Είναι πολύ λίγες, δυστυχώς, οι περιπτώσεις που ο σύγχρονος άνθρωπος έχει την ευκαιρία να συνομιλήσει με έναν ευρύτερο κύκλο ανθρώπων. Να εκφράσει τα συναισθήματά του, να ακούσει τον αντίλογο των συνομιλητών του, να πείσει ή να πεισθεί. Με αυτήν τη συνομιλία δεν ικανοποιείται απλά η ανάγκη μιας γλωσσικής άσκησης, αλλά αυτός τούτος ο λόγος ύπαρξης της γλώσσας: η επικοινωνία. Και όσο η δυνατότητα ουσιαστικής επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους ελαττώνεται, τόσο περισσότερο, αναπόφευκτα, συρρικνώνεται και το αμεσότερο και πληρέστερο μέσο επικοινωνίας που διαθέτουν, η γλώσσα. Αξίζει εδώ να τονίσουμε πως αυτή η έλλειψη επικοινωνίας έχει εισχωρήσει ακόμη και ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας όπου ο άνθρωπος, ο νέος άνθρωπος, αρθρώνει το λόγο του. Όταν, λοιπόν, το οικογενειακό περιβάλλον δεν προσφέρει τα απαραίτητα γλωσσικά ερεθίσματα, τότε θα πρέπει να θεωρούμε κάτι παραπάνω από βέβαιη τη γλωσσική υστέρηση και φτώχεια.

Το πρόβλημα της γλωσσικής ένδειας, ασφαλώς, δεν είναι άσχετο και με το γεγονός ότι οι σύγχρονοι Έλληνες και ιδιαίτερα οι νέοι δεν έχουν, κατά κανόνα, καλές σχέσεις με το βιβλίο. Δε διαβάζουν. Το καλό βιβλίο, είτε είναι λογοτεχνικό, είτε ιστορικό, είτε φιλοσοφικό, προσφέρει μια μοναδική γλωσσική εμπειρία στον αναγνώστη. Τον φέρνει σε επαφή με τον έντεχνο λόγο, πεζό και έμμετρο, που μετουσιώνει τη γλώσσα από απλό μέσο επικοινωνίας σε καλλιτεχνική δημιουργία και τον καλλιεργεί. Αλλά αυτή η προσφορά του βιβλίου παραμένει αναξιοποίητη, εφόσον αγνοούμε την αξία του ή εφόσον προτιμούμε να περνούμε τις ελεύθερες ώρες μας με άλλους τρόπους όχι πάντα πιο ευχάριστους ή πιο ωφέλιμους από την ανάγνωση ενός καλού βιβλίου.

Τελειώνοντας, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε ως σοβαρή αιτία της γλωσσικής μας ανεπάρκειας τη δυσανάλογα μεγάλη εισβολή ξένων λέξεων και εκφράσεων, αλλά και την ευκολία με την οποία τις υιοθετούμε, στην καθημερινή μας ομιλία. Παρά το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα έχει μακραίωνη παράδοση και σπάνιες για άλλες γλώσσες εκφραστικές δυνατότητες, ωστόσο, παρασυρμένοι από τον αφόρητο μιμητισμό μας, από ένα αίσθημα μειονεξίας που νιώθουμε απέναντι στα ξένα πολιτιστικά στοιχεία και εξαρτημένοι τεχνολογικά και οικονομικά από τις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης, προτιμούμε πολύ συχνά την ισοπέδωση των επιγραμματικών ξένων εκφράσεων και των όρων από το γεμάτο νοηματικές αποχρώσεις πλούτο της γλώσσας μας. Εξαιτίας, λοιπόν, αυτών των δανείων γλωσσικών στοιχείων αλλοιώνεται και συρρικνώνεται η γλώσσα μας. Και η αλλοίωση αυτή συντελεί ταυτόχρονα στην απώλεια ενός μεγάλου μέρους της εκφραστικής δύναμης που προσφέρει η ελληνική γλώσσα, η γλώσσα μας.                

Να γράψεις ένα κείμενο 500 περίπου λέξεων στο οποίο θα εκθέτεις τις απόψεις σου για την αξία του διαλόγου σε τομείς της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής του ανθρώπου (όχι στη σχέση μας με τον άλλο άνθρωπο). Υπόθεσε ότι το κείμενό σου θα δημοσιευτεί σε περιοδικό με κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο.

“Ο διάλογος ως κανόνας ζωής γεννήθηκε στον τόπο αυτόν που ζούμε. Και δεν εξυπονοούμε μονάχα το φιλοσοφικό διάλογο, που στα πλατωνικά έργα δοξάστηκε αναζητώντας την ύψιστη αλήθεια. Εννοούμε και τον απλό, καθημερινό διάλογο, αυτόν που προϋποθέτει δύο ακρογωνιαίες, αμετάκλητες για τον πολιτισμό αξίες της ζωής: πρώτο την ύπαρξη του Άλλου με τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να συνάψει διάλογο, να συνομιλήσει, και δεύτερο, τη σταθερή παρουσία της ελευθερίας, που δίνει πνευματική αξία στο διάλογο…”.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την παραπάνω διατυπωμένη άποψη του Κώστα Τσιρόπουλου για το διάλογο, σε περιβάλλον ελευθερίας και ακώλυτης έκφρασης της γνώμης, αποτελεί- ο διάλογος- ένα ισχυρό, αναμφισβήτητο για την αποτελεσματικότητά του, όπλο, που μας βοηθά να προσεγγίσουμε την αλήθεια. Δηλαδή, η “δια λόγου” ανταλλαγή γνώσεων, αντιλήψεων και συναισθημάτων είναι η πληρέστερη μορφή επικοινωνίας και έδωσε την πρώτη ουσιαστική ώθηση στη ζωή, βγάζοντας τον άνθρωπο από την απομόνωση. Υπήρξε- και είναι- αυθόρμητη εκδήλωση απελευθέρωσης και λειτουργική αναγκαιότητα της κοινωνικής συμβίωσης. Έτσι, πέρα από την απλή επικοινωνία, έδωσε και μας δίνει τη δυνατότητα να ανταλλάξουμε σκέψεις, συναισθήματα, να συζητήσουμε τα προβλήματά μας, να ερμηνεύσουμε τους νόμους της ζωής, να περιγράψουμε και να νιώσουμε με το συνάνθρωπό μας το περιεχόμενό της. “Ο διάλογος είναι μια κυκλική κίνηση του λόγου γύρω από την αξία της ζωής και τα χρέη της”.

Πιο συγκεκριμένα, το “διαλέγεσθαι” είναι αρχή του σύμπαντος, θεμελιωμένη στη σύσταση του κόσμου, δηλαδή στην αμοιβαία δυναμική σχέση των στοιχείων του. Η αντίθεση των στοιχείων της φύσης, και της κοινωνίας ακόμη, οδηγεί στην κίνηση, στη δημιουργία. Από τη διαπίστωση της αρχής αυτής προήλθε η διαλεκτική, η εγκυρότερη φιλοσοφική και επιστημονική μέθοδος για την εύρεση της αλήθειας. Η μέθοδος που δεν αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα στατικά, αλλά δέχεται τη μορφή της ως αποτέλεσμα εξέλιξης που ωθείται από τις σχέσεις, από τις αντιθέσεις των στοιχείων της. Η μέθοδος που συνθέτει το εμπειρικό και το αφηρημένο, το ατομικό και το καθολικό, την αιτία με το αποτέλεσμα, την κίνηση και τη μορφή. Έτσι, τέχνη και επιστήμη βρίσκουν στο διάλογο τη “γονιμοποιό” δύναμή τους. Σχετικά, ο Ε. Παπανούτσος γράφει: “ Με το διάλογο μεθοδεύεται στις επιστήμες η προσπέλαση της αλήθειας”. Στην πραγματικότητα, βέβαια, οριστική η συντελεσμένη κατάσταση δεν υπάρχει σε καμιά επιστήμη και καμιά καλλιτεχνική έκφραση. Κάθε επιστήμονας και κάθε καλλιτέχνης σε κάθε εποχή καταθέτει τη δική του μαρτυρία στις “τράπεζες” της   επιστήμης και της τέχνης, για να δημιουργηθούν νέες ζυμώσεις και νέες γόνιμες συνθέσεις.  

Εκτός από το χώρο της επιστήμης, και στον ψυχολογικό τομέα τίποτε δεν ενεργεί διεγερτικά και δεν τροφοδοτεί τη σκέψη, όσο η διαφωνία. Όταν ο άλλος δεν προβάλλει διαλεκτικά αντίσταση στη γνώμη που διατυπώνουμε και εύκολα συμφωνεί μαζί μας, δεν κερδίζουμε τίποτε. Απεναντίας, χάνουμε, γιατί, κι αν ακόμα βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο, βλέπουμε μόνο τη γραμμή που έχουμε χαράξει και δεν παρατηρούμε ούτε αριστερά ούτε δεξιά, οπότε το θήραμα- η “αλήθεια”- μπορεί να κρύβεται κάπου κι εμείς ανύποπτοι να προσπερνούμε. Αντίθετα, η αντίρρηση, όταν βρίσκει το στόχο, είναι- έστω κι αν προσποιούμαστε ότι δεν της δίνουμε σημασία- “κεντρί διαρκείας, που δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε στα αποκτημένα, αλλά μας παρακινεί να τα συμπληρώσουμε και να τα διευκρινίσουμε, ή να τα τροποποιήσουμε και να τα στερεώσουμε, ακόμη και να τα εγκαταλείψουμε, για να απαλλαγεί το πνεύμα μας από τις ιδιοκατασκεύαστες δεσμεύσεις του και έτσι να κινηθεί ελεύθερα προς ευτυχέστερες λύσεις”.

H σημασία, επίσης, του διαλόγου για την αλήθεια, για τη ζωή γενικά, επικυρώνεται από τη θέση του στα δημοκρατικά πολιτεύματα. Είναι θεμελιακό στοιχείο τους. Η ισηγορία και η ελευθερία σκέψης και λόγου είναι αναφαίρετα δικαιώματα για τον άνθρωπο. Είναι η ομορφιά της δημοκρατίας. Η εκκλησία του δήμου και τα σύγχρονα κοινοβούλια, τα δικαστήρια, οι συνελεύσεις, οι ομαδικές συγκεντρώσεις υπήρξαν και είναι η δύναμή της, εδραιωμένη στην ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, στο διάλογο. Κατάπνιξη του διαλόγου μοιραία σημαίνει και κατάργηση της δημοκρατίας.

Και η απονομή της δικαιοσύνης δε γίνεται, χωρίς να ακουστούν και οι δυο πλευρές, η κατηγορία και η απολογία. “Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αμφοίν μύθον ακούσης”, έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες, πιστεύοντας ότι αλήθεια και μονόπλευρη παρουσίαση των πραγμάτων, αλήθεια και μονόλογος δε συμβιβάζονται. Γιατί, σε τελική ανάλυση, η αλήθεια εξαρτάται από την ελευθερία, από την αδέσμευτη και αβίαστη σκέψη και έκφραση. Γι΄ αυτό και αποκρύφτηκε από κάθε λογής μεσαίωνες, που κατέπνιξαν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Την εμπειρία ενός τέτοιου μεσαίωνα αποδίδοντας το πνεύμα του Βολταίρου τονίζει πολύ εύστοχα: “ Κύριε, δε συμφωνώ καθόλου μ΄ ό,τι λέτε θα πέθαινα, όμως, για να υπερασπίσω το δικαίωμά σας να το λέτε.

Για τη σημασία, τώρα, του διαλόγου στην υπόθεση της ατομικής μας ωρίμανσης, ολοκλήρωσης και συγκρότησης, αξίζει να αναφερθούμε στις απόψεις, σχετικά με το θέμα, δύο κορυφαίων διανοητών: του Φ.Κ. Βώρου και του Τιμόθεου Κιλίφη. Γράφει ο πρώτος: “ …Στο διάλογο δοκιμάζεται η ικανότητα του ανθρώπου να συλλαμβάνει το ζητούμενο, να παρακολουθεί τις σκέψεις των άλλων, να αξιολογεί, να τροποποιεί ή να συμπληρώνει τις δικές του απόψεις. Σε καμιά άλλη πνευματική άθληση δεν δοκιμάζεται αμεσότερα η πνευματική εγρήγορση, η διανοητική ικανότητα, η ευστροφία, η ετοιμότητα, το πνευματικό ήθος των διαλεγομένων. Καμιά άλλη παιδαγωγική προσέγγιση δεν προσφέρει πλουσιότερα νάματα για τη συνολική ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων. Αξίζει κάθε κόπο η δική μας προετοιμασία γι΄ αυτόν, γιατί όπου δεν ανθίζει ο διάλογος εκεί βασιλεύει ο μαρασμός κι όπου διακόπτεται ο διάλογος επικρατεί ασυνεννοησία και ηφαιστειακή κρίση…”. Και ο Τιμόθεος Κιλίφης: “ Ένα από τα κυριότερα γνωρίσματα της λογικής ύπαρξης είναι ο διάλογος. Όποιος δεν σκέπτεται και δε διαλέγεται, αγνοεί ότι υπάρχει. Υπάρχουμε συνειδησιακά, εφόσον συσκεπτόμαστε και διαλεγόμαστε με τον εαυτό μας, με το Θεό και με τον κόσμο. Κάθε διάλογος είναι και μια επιβεβαίωση της ύπαρξής μας. Με το διάλογο ανακαλύπτουμε το είναι μας, το Θεό και τους άλλους ανθρώπους…”. 

Ο διάλογος, λοιπόν, όπως από τα προαναφερθέντα προκύπτει, ως μορφή πνευματικής επικοινωνίας, ασκεί μορφωτική επίδραση στον άνθρωπο, τον βοηθά να διαμορφώσει κοινωνικό ήθος και πολιτική συνείδηση. Είναι, έτσι, αδιαμφισβήτητη και αυτονόητη η αξία του για την ατομική και κοινωνική ζωή: η επίλυση των διαφορών είναι όχι μόνο πιθανή, αλλά και εφικτή στο μέτρο που μπορούν τα συνδιαλεγόμενα μέρη να κάνουν αμοιβαίες υποχωρήσεις, ώστε να έρθουν σε κοινά αποδεκτές λύσεις. Μπορούμε, έτσι, να σκεφτούμε ότι όπου απουσιάζει ο διάλογος, άρα και ο λόγος, εκεί επικρατεί η βία και η βαρβαρότητα. Αποτελεί, λοιπόν, ακρογωνιαίο λίθο του ανθρώπινου πολιτιστικού οικοδομήματος.            

Στην τάξη σου πρόκειται να συζητηθεί το θέμα του διαλόγου. Να προετοιμάσεις μια γραπτή εισήγηση για την αξία που έχει ο διάλογος στην εκπαιδευτική διαδικασία, στο δημοκρατικό πολίτευμα και στην ειρηνική λύση των διαφορών ανάμεσα στους ανθρώπους. Η έκταση της εισήγησής σου να είναι πέντε παράγραφοι ( πρόλογος, μια παράγραφος για καθένα από αυτά τα επιμέρους θέματα και επίλογος ).

Ο διάλογος είναι, προπάντων, έκφραση της λογικής ικανότητας και εκδήλωση της κοινωνικότητας του ανθρώπου. Της λογικής του ικανότητας επειδή συνδέεται αδιαχώριστα με τη σκέψη και την έκφραση, και της κοινωνικότητάς του επειδή για να γίνει χρειάζεται και ο άλλος, ο συνομιλητής, και χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει. Από τη φύση του, λοιπόν, ο διάλογος είναι επικοινωνία και συνάντηση. Με τη βοήθειά του επικοινωνούν οι άνθρωποι, αλλά και συναντιούνται κάθε φορά που χρειάζεται να συζητήσουν και να ερμηνεύσουν ένα πρόβλημα, να δώσουν εξηγήσεις ο ένας στον άλλο, να πείσουν ή να πειστούν, να πάρουν σωστές αποφάσεις. Η συνάντηση αυτή δεν αποκλείει καθόλου την αντιπαράθεση και τη σύγκρουση, αφού, απεναντίας, οι διαφορετικές απόψεις είναι η πεμπτουσία του διαλόγου. Σ΄ αυτές τις θεμελιώδεις λειτουργίες βρίσκεται η αξία του. Άρα, είναι στενά συνυφασμένος, ως μέσο επικοινωνίας, με όλες σχεδόν τις περιστάσεις ανθρώπινης επικοινωνίας. Συνδέεται, έτσι, με την εκπαιδευτική διαδικασία, το δημοκρατικό πολίτευμα και την ειρηνική επίλυση των διαφορών ανάμεσα στους ανθρώπους.

Στην εκπαιδευτική διαδικασία ο διάλογος είναι απαραίτητο εργαλείο, καθώς στενά συνδεδεμένη με το διάλογο είναι και η μάθηση. Με το διάλογο δίνονται απαντήσεις σε ερωτήσεις, λύνονται αλλά και προκαλούνται απορίες, συζητούνται θέματα, ερμηνεύονται γεγονότα, τεκμηριώνονται απόψεις και ανασκευάζονται επιχειρήματα. Η διαλογική διαδικασία είναι γύμνασμα της σκέψης και της έκφρασης. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, και με τον κατάλληλο τρόπο εκ μέρους του διδάσκοντα, που σημαίνει υπεύθυνη χρήση του λόγου αλλά και δημοκρατική κατανομή του, ο δάσκαλος εκμαιεύει από το μαθητή τη γνώση και τον οδηγεί σταδιακά στην πνευματική ωρίμανση. Τούτο, μάλιστα, επιτυγχάνεται όταν παρατηρείται στην τάξη η διακριτική και θετική στάση του δασκάλου. Όταν είναι ικανός να οργανώνει και να συντονίζει τη συζήτηση παρεμβαίνοντας είτε σαν “διαιτητής” που φροντίζει για τη σωστή διεξαγωγή του “παιχνιδιού,” είτε για να δώσει μια πληροφορία σχετική με το θέμα, είτε για να συνοψίσει στο τέλος. Έτσι, το κέρδος το εκπαιδευτικό είναι ότι κατά τη διεξαγωγή του γόνιμου διαλόγου οι πνευματικές λειτουργίες των συνομιλητών (η μνήμη, η προσοχή, η αντίληψη και η κρίση)-ιδιαίτερα των μαθητών- βρίσκονται σε εγρήγορση. Και τούτο διότι επιδιώκεται να διατυπωθούν εύστοχες ερωτήσεις και προπαντός να δοθούν και να τεκμηριωθούν ορθές απαντήσεις με λόγο σαφή, περιεκτικό και πειστικό.

Αν τώρα αναρωτηθούμε πού επικυρώνεται καλύτερα η αξία του διαλόγου, πέρα από την εκπαιδευτική διαδικασία, δεν έχουμε παρά να στρέψουμε τον προβληματισμό μας στη θέση που έχει ο διάλογος στο δημοκρατικό πολίτευμα. Διάλογος και δημοκρατία είναι έννοιες αλληλένδετες. Ο διάλογος υπάρχει, εφόσον υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις και ευνοϊκό κλίμα για την απρόσκοπτη διακίνηση ιδεών, την ελευθερία σκέψης και έκφρασης. Και τέτοιο είναι δίχως άλλο, το εύκρατο κλίμα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Γι΄ αυτό ο διάλογος συνάδει στη δημοκρατία. Τρέφεται από τη δημοκρατία αλλά και την τρέφει. Για να υπάρχει ουσιαστική δημοκρατία είναι ανάγκη να ενημερώνεται ο πολίτης, να συσκέπτεται, να εκφράζει χωρίς περιορισμούς τις απόψεις του, να πείθει και να παίρνει σωστές αποφάσεις. Προϋπόθεση, όμως, για το “ευ βουλεύεσθαι” είναι το “ευ διαλέγεσθαι” – και αντίστροφα. Γι΄ αυτό ο διάλογος είναι θεμελιακό στοιχείο του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η Αθηναϊκή εκκλησία του δήμου και τα σύγχρονα κοινοβούλια, τα δικαστήρια, οι συνελεύσεις και οι συσκέψεις υπήρξαν και είναι η δύναμή του, εδραιωμένη στην ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, στην με παρρησία έκφραση της γνώμης και την ανταλλαγή της. Έτσι, κατάπνιξη του διαλόγου σημαίνει μοιραία και κατάργηση της δημοκρατίας.

Αλλά, πώς η δημοκρατία να λειτουργήσει, ο διάλογος να ανθίσει και να απολαύσουμε τους καρπούς, όταν απουσιάζει η ειρήνη από τις διμερείς ή διεθνείς σχέσεις; Η αξία του διαλόγου δεν αποδεικνύεται μόνο από τη θέση που έχει στο δημοκρατικό πολίτευμα, αλλά και από τη συμβολή του στην άρση με ειρηνικό τρόπο παρεξηγήσεων, διαφορών και αντιθέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους. Η λογική υπαγορεύει να λύνονται οι διαφορές με ειρηνικό τρόπο και να αποφεύγεται η βία. Έκφραση της λογικής αλλά και της καλοπροαίρετης διάθεσης είναι ο διάλογος. Με το διάλογο ενημερώνει ο ένας τον άλλο γι΄ αυτά που πιστεύει πως δικαιούται, δίνονται αμοιβαίες εξηγήσεις, διαλύονται προκαταλήψεις, αποφεύγονται παρεξηγήσεις, γίνονται αμοιβαίες υποχωρήσεις και οι άνθρωποι καταλήγουν σε συμφωνίες. Με το διάλογο εκτονώνονται οι κρίσεις ανάμεσα σε κράτη, συνάπτονται συμφωνίες, προβάλλονται δικαιώματα και αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά κοινωνικά προβλήματα. Διασφαλίζονται έτσι η ειρήνη, η αμοιβαιότητα και η αρμονική και εποικοδομητική συνεργασία ατόμων και λαών.

Αβίαστα, από όσα αναφέρθηκαν, προκύπτει πως ο διάλογος αποτελεί θεμελιώδη έκφραση και στήριγμα του ανθρώπινου πολιτιστικού οικοδομήματος, αφού εγγυάται την ασφαλή προσέγγιση στη γνώση, την ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας και, κυρίως, τη στερέωση και διατήρηση της ειρήνης.     

       

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ

          Βυθοί σοφίας απύθμενοι. Βράχοι πίστης ακλόνητοι. Μάστιγες παρανομίας αδυσώπητοι. Ωκεανοί φιλανθρωπίας παμμέγιστοι. Οι τρεις Ιεράρχες, Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος, είναι αιώνιοι και αδιαφιλονίκητοι δάσκαλοι της Οικουμένης.

        Αν και έζησαν και έδρασαν πριν από 17 αιώνες περίπου, οι ιδέες και οι αντιλήψεις τους για τα αιώνια παιδαγωγικά ζητήματα ενέχουν το στοιχείο της διαχρονικότητας και της οικουμενικότητας. Είναι ιδέες και αλήθειες παντοτινές και αιώνιες, που έχουν άμεση σχέση με τη ζωή και την αγωγή, όπως άτρωτες παραμένουν οι ιδέες του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη. Οι Τρεις Ιεράρχες είναι πρότυπα αρετής ανεπανάληπτα, υποδείγματα αγάπης και φιλανθρωπίας μοναδικά, ωκεανοί μόρφωσης και σοφίας απέραντοι, βράχοι πίστης ακλόνητοι, πρότυπα παρρησίας και τόλμης ανυπέρβλητα.

        Στην ψυχή γενναίοι, στο πνεύμα πανίσχυροι, στο θάρρος αδάμαστοι, στην απειλή άφοβοι και στη φοβέρα των αρχόντων της κοσμικής εξουσίας γίνονται φάροι φωτεινοί, που φωτίζουν το δρόμο της τιμής και του καθήκοντος, οδηγούν φωτισμένα τα ανθρώπινα βήματα στη λεωφόρο της χαράς και της δημιουργίας, του πολιτισμού και της ευημερίας. Γίνονται οι Τρεις Μέγιστοι φωστήρες της τρισηλίου θεότητας, οι απαράμιλλοι στύλοι της Ορθοδοξίας, οι μελίρρυτοι ποταμοί της σοφίας, οι φωτισμένοι δάσκαλοι και παιδαγωγοί των νέων, των ποιμνίων οι ιδανικοί ποιμένες, του κόσμου οι υπέρλαμπροι φωστήρες, της επιστήμης οι αφοσιωμένοι σκαπανείς, των περάτων της γης οι αληθινοί καθοδηγητές, των ηθών οι ορθοί διορθωτές, της αλήθειας οι διαπρύσιοι κήρυκες.

        Κατορθώνουν οι Τρεις Ιεράρχες να συνδυάσουν με τρόπο θαυμαστό τη θεωρία με την πράξη και το λόγο με το έργο μέσα στη ζωή, γιατί πιστεύουν ότι χωρίς το συγκερασμό αυτόν κανείς δεν μπορεί να γίνει πιστευτός στις ιδέες που θέλει να κηρύξει και να επιβάλει στον κοινωνικό περίγυρο. Πιστεύουν στο πρότυπο, στη ενσάρκωση του Λόγου και τη συμφωνία της διδασκαλίας με τη ζωή και την πράξη.

       

Είναι συγγραφείς πολυγραφότατοι, αλλά σε κάθε λόγο και κάθε σύγγραμμα έχουν σαν σημείο αναφοράς τα μεγάλα παιδαγωγικά προβλήματα. Αναφέρονται στο θεσμό της οικογένειας και τον παιδαγωγικό της ρόλο, στη ανατροφή των νέων, στη σχολική ζωή, στα διδακτέα μαθήματα, τα μέσα διδασκαλίας. Και σαν ειδικοί, ασχολούνται ακόμη και με την πρώτη ανάγνωση, γραφή και αρίθμηση, την αυτενέργεια, τα παιδονομικά μέσα, την ποινή και την αμοιβή ως παιδαγωγικά μέσα, το παιδαγωγικό παιχνίδι, τις βαθμίδες αγωγής, τις σχέσεις μαθητών-δασκάλων-γονέων… κ.α.

Η δράση τους είναι πολυσχιδής: θρησκευτική, πνευματική, φιλανθρωπική, παιδαγωγική. Πλείστες από τις ιδέες τους έχουν αξία αδιαφιλονίκητη, κύρος ανεκτίμητο, δύναμη ανυπολόγιστη. Είναι σύγχρονες και επίκαιρες, ακμαίες και ισχυρές, χρήσιμες και απαράκαμπτες. Θέλουν τη νεότητα κοσμημένη με της αρετής τα κάλλη και της παιδείας το αγλάισμα, την αληθινή πίστη στο Θεό, τη σεμνότητα, την ηθική. Μια νεότητα δυναμική, ενεργητική, απαλλαγμένη από τα ανίερα και φθοροποιά πάθη του εγωισμού, του μίσους, της κακίας και της ζηλοτυπίας.

Συνιστούν πρόσθετα στη νεότητα να βιώνει τα ιδανικά της ελευθερίας του πνεύματος και της ψυχής, της ελευθερίας του πνεύματος και της ψυχής, της συνεργασίας, της αλληλοβοήθειας, της φιλανθρωπίας, της αυτοθυσίας και της αυταπάρνησης. Αγάπη ζητούν χωρίς όρια, καθολική κι απέραντη, έχοντας σαν αιώνιο πρότυπο το παράδειγμα του Θεανθρώπου. Το παράδειγμα λένε ασκεί ανυπολόγιστη παιδαγωγική επίδραση και αποτελεί προσφορότερο μέσο αγωγής, το σημαντικότερο και βασικότερο συντελεστή διαπαιδαγώγησης, γιατί ομιλεί με γλώσσα ζωντανή και οικοδομεί την προσωπικότητα.

Ο νέος, και κάθε άτομο γενικότερα, πρέπει να αγαπά την πρόοδο, τη δημιουργία, την εξέλιξη και τον πολιτισμό, με την πλήρη έννοια του όρου. Με τις ενέργειές του πρέπει να αποβλέπει στην ωφέλεια του κοινωνικού συνόλου, γιατί ποτέ, καμιά κοινωνία ατομικιστών και αδίκων δεν έχει προοδεύσει.

Η Ελληνική και Χριστιανική κοινωνία με όλους τους παράγοντες αγωγής, γονείς, εκπαιδευτικούς, Εκκλησία και Πολιτεία, οφείλει να προσφέρει στην ελληνική νεότητα ό,τι ωραίο, υψηλό και πολύτιμο.

Ο Μέγας Βασίλειος πρωτοπορώντας θέλει το Δάσκαλο «αρχέτυπον βίου, νόμου έμψυχον, κανόνα αρετής» γιατί αυτός είναι λειτουργός, απόστολος, δίκαιος, σοβαρός, αληθινός πλάστης ψυχών. Τον θέλει ακόμη καταρτισμένο, γνώστη των ψυχικών λειτουργιών του παιδιού, άξιον να προσαρμόζει κάθε φορά τη διδασκαλία στο επίπεδο της ψυχικής ωριμότητας και της πνευματικής ικανότητας των μαθητών. Να αποφεύγει τις υπερβολές και να προσφέρει τη γνώση με τέχνη στηριζόμενος στο βίωμα και το ενδιαφέρον που αποτελούν ελκυστικά στοιχεία διδασκαλίας. Το παιδί αφομοιώνει το τερπνό και ευχάριστο και αποκρούει το βίαιο και σκληρό. Η επαγωγή χωρίς πλεονασμούς είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της μεθόδου διδασκαλίας. Από τους νέους ζητάει φιλομάθεια και συχνή επαφή με τα γραπτά κείμενα ανθολογώντας το ωφέλιμο, το αληθινό, το ωραίο. Σαν πηγές συνιστά έργα ιστορικά, ποιητικά, ρητορικά, πολιτικά, πατερικά, αλλά πάντα με περίσκεψη, περισυλλογή, φρόνηση και σύνεση, σαν τη μέλισσα που απομονώνει πρώτα τα αιχμηρά αγκάθια και κατόπιν απορροφά το νέκταρ των λουλουδιών. Τα παιδιά να αποφεύγουν το ακατάλληλο θέαμα και ακρόαμα που σκοτώνει το πνεύμα και νεκρώνει την ψυχή. Κόσμημα των νέων είναι η καρτερία, η νηφαλιότητα, η περισυλλογή με μόρφωση αληθινή και εκπαίδευση ορθή, την οποία θεωρεί «τέχνην τεχνών και επιστήμην επιστημών».

Ο δεύτερος στη σειρά υψιπετής Γρηγόριος αποδίδοντας τεράστια σημασία στην ολοκληρωμένη προσωπικότητα του δασκάλου-παιδαγωγού, ο οποίος πρέπει να είναι εξοπλισμένος με τα εφόδια της υπομονής, της δικαιοσύνης, της πολύπλευρης μόρφωσης, χωρίς να προτιμά το πολύ και αβέβαιο, αλλά το λίγο και βέβαιο. Η ραγδαία βροχή, λέει, ποτίζει τη επιφάνεια, ενώ η σιγανή και επίμονη εισδύει στο βάθος και κάνει το έδαφος εύφορο και γόνιμο.

Προχωρώντας παραπέρα διδάσκει ακόμη και επαγγελματικό προσανατολισμό υποστηρίζοντας ότι ο άνθρωπος ευτυχεί πραγματικά, όταν το επάγγελμά του συμφωνεί με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του. Δηλαδή ό,τι και σήμερα επιδιώκουμε με περισσότερα μέσα και ασυγκρίτως καλύτερες προϋποθέσεις για να βρεθεί ο κατάλληλος άνθρωπος στο κατάλληλο επάγγελμα.

Ο τρίτος της τριάδας, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο δίκαια επονομαζόμενος «Δημοσθένης» της Εκκλησίας για την απαράμιλλη ρητορική του δεινότητα, διδάσκει και παιδαγωγεί τη νεότητα με χειμαρρώδη ρητορική ικανότητα, γλυκύτητα ύφους και λόγου, πολυμέρεια γνώσεων, διαύγεια πνεύματος και ακριβολογία όρων. Το Δάσκαλο τον θέλει κι αυτός, βέβαια, προσηνή, πιστό στο καθήκον, μυσταγωγό της Χριστιανικής αγάπης και ηθικής, ώστε να σμιλεύει με τέχνη και μεράκι την παιδική ψυχή και να σφυρηλατεί σαν γλύπτης τον παιδικό χαρακτήρα με δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια. Πρώτιστη αξία δίνει στην ηθική αμοιβή και ελάχιστη στην υλική.

Κυρίαρχη θέση στη διδασκαλία κατέχει η πρόοδος και η ποιοτική ανόρθωση των μαθητών. Γνωρίσματα άρτιας διδασκαλίας είναι η επαγωγικότητα, η απλότητα, η εποπτικότητα και η καταληπτικότητα(πρέπει δηλαδή να είναι περισσότερο κάλλιστη και λιγότερο ευχάριστη). Αυτή πρέπει να θερμαίνει την καρδιά, να φωτίζει τη διάνοια, να ισχυροποιεί τη θέληση και να συμβάλει έτσι στην ολόπλευρη διαπαιδαγώγηση της νεολαίας.

Ο Χριστιανισμός και ο Ελληνισμός είναι έννοιες αδιαχώριστες και αδιάσπαστες. Συμβαδίζουν, συνυπάρχουν κι έχουν ένα κοινό στόχο, τον άνθρωπο. Αγωνίζονται μαζί για την ποιοτική του ανύψωση, για την επικράτηση της ηθικής και του Δικαίου, της ειρήνης και της αδελφοσύνης των λαών, την ίση μεταχείριση στα καθήκοντα και δικαιώματα, την ισονομία, την ατομική και κοινωνική ευημερία, την τιμή, την αξιοπρέπεια, την ανεξαρτησία και την ελευθερία, την πίστη στο Θεό, στα ιδανικά και στον ίδιο τον άνθρωπο.

Είναι κήρυκας της αρμονίας, του μέτρου, της αντιστοιχίας των γνώσεων με τις ικανότητες των μαθητών, της συνέχειας των γνώσεων, του ποιοτικού τους περιεχομένου και του τρόπου εμπέδωσης στη συνείδηση των μαθητών. Εγκωμιάζει τη μουσική, γιατί εξημερώνει τα ήθη, καταπραΰνει τα πάθη και εξευγενίζει την ψυχή.

Σεβαστό Ιερατείο(ή Σεβασμιότατε, αν είναι παρών), κυρίες και κύριοι!

Από την εποχή των Τριών Ιεραρχών έχουν περάσει αιώνες, έχουν σημειωθεί απειράριθμα γεγονότα, συγκλονιστικές κοσμοϊστορικές εξελίξεις, αναρίθμητες κοσμογονικές αλλαγές. Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος του ανθρώπου υπήρξε ασύλληπτη, αφάνταστη, αδιανόητη.

Παρά ταύτα, οι Τρεις Ιεράρχες, σε πείσμα του χρόνου, παραμένουν διδάσκαλοι με οικουμενικές και αξεπέραστες δυνατότητες. Εκπέμπουν φως ανέσπερο, αιώνιο, που καταυγάζει, θερμαίνει και ζωογονεί τον Ελληνικό και Χριστιανικό κόσμο με όλη την απεραντοσύνη του. Είναι οι συνδετικοί κρίκοι του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και της χριστιανικής παιδείας. Αυτοί δημιούργησαν τον «χρυσόν αιώνα» των Ελληνοχριστιανικών Γραμμάτων στο Βυζάντιο και θεμελίωσαν ατράνταχτα το ελληνοχριστιανικό οικοδόμημα σε εποχή που η Ευρώπη ολόκληρη ζούσε τυλιγμένη στην ομίχλη του σκοτεινού μεσαίωνα.

Πώς όμως εμείς θα γίνουμε κοινωνοί και δέκτες των μηνυμάτων που μας στέλνουν δια μέσου των αιώνων οι τρεις κορυφαίοι της Εκκλησίας μας; Η απάντηση είναι τόσο απλή, όσο και αναγκαία, ειδικότερα σήμερα που γύρω μας ηχούν έντονα τα απατηλά συνθήματα της διαφθοράς και της κοινωνικής αποσύνθεσης. Παιδεία με Χριστομάθεια και Ελληνομάθεια. Αγώνας διαρκής για την επικράτηση του καλού, του έντιμου, του αγαθού και του ωραίου, που απορρέουν από τις αδελφοποιημένες πηγές του Ελληνικού και Χριστιανικού πολιτισμού.

Μόνον έτσι η Νεότητά μας θα μορφωθεί, θα αναδειχτεί άξια της Ελληνοχριστιανικής παράδοσης, άξια γι’ αυτή την ίδια και την κοινωνία και θα γίνει ικανή να επιβιώσει, αλλά και να προσφέρει το θετικό της στοιχείο στη Διεθνή Κοινότητα, στην οποία υποχρεούται να ζήσει.

Η Ελληνική Νεότητα μόνον αν ενστερνιστεί τα ζωογόνα σαλπίσματα των Τριών Ιεραρχών και θεμελιώσει βαθιά πίστη στον Αληθινό Θεό και τις ζώπυρες δυνάμεις της φυλής μας θα ζήσει, θα ευτυχήσει, θα δημιουργήσει και θα δικαιώσει τις προσδοκίες της κοινωνίας και τις ελπίδες του έθνους μας στους δύσκολους καιρούς που σήμερα περνάμε.